باقلوا یک دسر لذیذ با لایه‌های خمیر نازک، کره‌ای خوش‌عطر که با عسل یا شربت شیرین شده، یکی از محبوب‌ترین دسرهای جهان است. اما این دسر دلپذیر از کجا آمده است؟ تاریخچه باقلوا به اندازه خود باقلوا پیچیده و لایه‌لایه است و قرن‌ها را درنوردیده و مرزهای فرهنگی را پشت سر گذاشته است.
تاریخچه باقلوا در عصر باستان
منشأ دقیق باقلوا موضوع بحث بین مورخان و علاقه‌مندان به غذاست. بسیاری بر این باورند که ریشه‌های آن به امپراتوری آشوری در حدود قرن هشتم قبل از میلاد بازمی‌گردد، جایی که نسخه‌های ابتدایی این دسر با لایه‌بندی نان نازک با مغزها و پوشاندن آن با عسل تهیه می‌شد. این نسخه ابتدایی اغلب توسط ثروتمندان مصرف می‌شد و به عنوان پیش‌نمونه باقلوای امروزی شناخته می‌شود.
تأثیر امپراتوری عثمانی
باقلوایی که امروزه می‌شناسیم در دوران امپراتوری عثمانی (1299 تا 1923 میلادی) برجسته شد. سلطان‌های کاخ توپکاپی در استانبول این دستور را تکمیل کردند و خمیر فیلو نازک، پسته و شربت‌های شیرین را به آن اضافه کردند. باقلوا نمادی از ثروت و تجمل بود و اغلب در مهمانی‌های باشکوه سرو می‌شد یا به عنوان هدیه‌ای از سخاوت ارائه می‌گردید.
یکی از سنت‌های جالب “رژه باقلوا” بود، رویدادی تشریفاتی که در ماه رمضان برگزار می‌شد و در آن سینی‌های باقلوا به یگان نخبه سلطان ارائه می‌شد. این مراسم اهمیت باقلوا در فرهنگ عثمانی را نشان می‌داد.
نقش یونانی‌ها بر تاریخچه باقلوا
یونانی‌ها نقشی مهم در تاریخ باقلوا داشتند و تکنیک‌هایی مانند نازک کردن خمیر فیلو به شکل ورق‌های بسیار نازک را معرفی کردند. نسخه یونانی باقلوا اغلب شامل گردو و دارچین است و از عسل به عنوان شیرین‌کننده اصلی استفاده می‌شود. یونانی‌ها همچنین الگوی برش لوزی‌شکل که در بسیاری از انواع باقلوا دیده می‌شود را رایج کردند.
تطبیق در خاورمیانه و ایران
در خاورمیانه، باقلوا طعم‌های منحصربه‌فردی یافت که تحت تأثیر مواد محلی قرار داشت. آشپزهای ایرانی گلاب و هل را به آن افزودند و عطر گلی خاصی به باقلوا بخشیدند. در لبنان و سوریه، مغز کاج و آب شکوفه پرتقال به دستور اضافه شد و طعم این دسر را متنوع‌تر کرد.
دسری جهانی
امروزه، باقلوا در بسیاری از کشورها از ترکیه و یونان گرفته تا ایران، ارمنستان و حتی بخش‌هایی از شمال آفریقا به‌عنوان یک دسر محبوب شناخته می‌شود. هر فرهنگی نسخه خاص خود را به آن افزوده است، چه با استفاده از بادام هندی و بادام یا شربت‌های منطقه‌ای. در ایالات متحده و اروپا، باقلوا به دسر محبوبی در رستوران‌های مدیترانه‌ای و خاورمیانه‌ای تبدیل شده است که اغلب با سلیقه‌های محلی تطبیق داده می‌شود.
چرا این‌همه بحث بر سر تاریخچه باقلوا وجود دارد؟
بحث بر سر منشأ باقلوا نشان‌دهنده میراث مشترک آشپزی مناطقی است که تحت تأثیر مسیرهای تجاری و امپراتوری‌های باستانی بوده‌اند. اگرچه مشخص کردن یک خالق واحد ممکن نیست، اما باقلوا به‌عنوان یادآوری خوشمزه‌ای از چگونگی قرض گرفتن، تطبیق و غنی‌سازی فرهنگ‌ها از یکدیگر باقی می‌ماند.
نتیجه‌گیری
داستان تاریخچه باقلوا گواهی بر قدرت غذا برای اتصال مردم در مرزها و نسل‌هاست. هر لقمه آن طعمی از تاریخ است که جوهره امپراتوری‌های باستانی و نوآوری‌های بی‌شمار آشپزها را حمل می‌کند. پس دفعه بعد که یک تکه باقلوا را مزه می‌کنید، به یاد داشته باشید که در حال لذت بردن از دسری هستید که قرن‌ها را طی کرده و فرهنگ‌ها را درنوردیده تا به بشقاب شما برسد.